Ik zal leren lezen, maar eerst kan ik … [1]
Rijmen: ik moet de geluiden herkennen die letters maken voordat ik kan lezen;
Boeken bekijken: ik moet geïnteresseerd zijn in woorden en boeken om te lezen;
Richting: ik moet weten dat we van links naar rechts lezen
Praten: ik heb een uitgebreide woordenschat nodig om te begrijpen wat ik lees;
Puzzelen: ik moet differentiëren in grootte, vormen, lijnen en richtingen om te kunnen lezen;
Bouwen: ik moet mijn handen en vingers onafhankelijk van elkaar gebruiken om een boek vast te houden en bladzijdes om te slaan.
Bovenstaande elementen zijn belangrijke onderdelen die een kind in de kleuterperiode leert om uiteindelijk te leren lezen. We krijgen wel eens vragen van ouders die het idee hebben dat hun kind groep 2 kan overslaan, omdat ze al in het Engels lezen. In deze blog wil ik daarom ingaan op het belang van die kleuterperiode voor het leren lezen in groep 3 en waarom het lezen in het Engels anders is dan het lezen in het Nederlands.
Beginnende geletterdheid
“Voor een realistisch zelfbeeld is het goed dat kleuters door uitdagende vragen worden gestimuleerd zelf op onderzoek uit te gaan in die wereld van letters en klanken…” Janson (2014)
Kinderen in de leeftijd van 4-6 jaar doen door middel van spel en onderzoekend leren kennis en vaardigheden op. Al spelend komen kinderen namelijk situaties tegen die vragen om vaardigheden die ze nog niet beheersen.
O.a. het kunnen lezen, waar het voorbeeld van Janson op aansluit. Door middel van spel zullen ze gemotiveerd zijn om een nieuwe vaardigheid te leren en zullen ze een breder begrip krijgen van puur alleen feitenkennis. Dit is het realistisch zelfbeeld waar Janson op doelt.
De fase voor het leren lezen in groep 3 noemen we in onderwijstermen beginnende geletterdheid: kinderen die spelenderwijs leren wat de functie van geschreven taal is:
“Het omvat de kennis die kinderen vanaf hun geboorte opdoen over geschreven taal, nog voordat ze in groep 3 formeel onderwijs krijgen in het lezen en schrijven” (Stoep, 2008).
In groep 1 en 2 vindt o.a. de fase waarin leerlingen het alfabetisch principe ontdekken en de elementaire lees- en spellinghandeling leren uitvoeren plaats.
Met bijvoorbeeld het alfabetisch principe wordt bedoeld dat de klank van een woord overeenkomt met de weergave van deze klank in letters. Kinderen leren letters dus herkennen door te kijken, en leren inzien dat je een uitgesproken klank kan vastleggen in een of meer letters. Dit gebeurt spelenderwijs in groep 1 en 2.
“Het doorgronden van het alfabetisch principe is een voorwaarde voor technisch lezen en schrijven in groep 3”[2].
De voorbereiding op technisch lezen
En juist dat technisch lezen is de basis van alle aspecten van lezen. Daarvoor is het bijvoorbeeld ook van belang dat een kind voor de start van groep 3 de functies van geschreven taal kent en ook de relatie ziet tussen gesproken en geschreven taal (bijvoorbeeld: ‘In een boek kan je iets opzoeken, met een boodschappenlijstje kan je onthouden wat je in de supermarkt moet halen’).
Ook boekoriëntatie, verhaalbegrip, relaties tussen gesproken en geschreven taal, taalbewustzijn en functioneel schrijven en lezen maken onderdeel uit van het kleutercurriculum.
Er komt in de kleutertijd dus veel aan bod wat van belang is voor een goede start in groep 3.
Maar wat als je kind dit al goed beheerst in het Engels?
Veel Wereldschoolleerlingen gaan naar een internationale school, waar ze al veel met letters in aanraking komen. Je kind kan al lezen! Correctie: je kind kan lezen in het Engels en dat betekent niet direct dat je kind ook al goed kan lezen in het Nederlands. Engels is in tegenstelling tot het Nederlands meer een visuele taal. Nederlands is daarentegen meer een auditieve taal wanneer je leert lezen.
In het Engels wordt dus op internationale scholen al vanaf jonge leeftijd veel tijd besteed aan het inprenten van makkelijke woorden. Dit noemen ze ‘sight-words’, kijkwoorden. Jonge kinderen worden aangemoedigd om deze woorden als geheel te onthouden, te automatiseren. Eigenlijk herkennen ze het woord als ‘plaatje’, zoals bij de M van Mac-Donalds. Dit betekent dat ze de individuele letters van deze woorden daarmee niet automatisch kunnen gebruiken bij andere woorden waarin ze in een andere volgorde staan.
Voorbeelden van sight-words zijn: I, cat, two, red, help, etc.
Omdat het Nederlands een auditieve taal is, zijn juist die losse klanken erg belangrijk en zullen de auditieve vaardigheden hiervoor dus apart aangeleerd moeten worden. Het gaat hier dan om de vaardigheden als auditieve analyse, het kunnen opdelen van korte woorden in losse klanken en auditieve synthese, het samenvoegen van klanken tot een woord.
Bij leerlingen met een goede leesontwikkeling in het Engels, merken we vaak wel dat dit snel kan gaan.
Conclusie
Het simpelweg zomaar overslaan van de verschillende fases die je kind voorbereiden op het leren lezen in het Nederlands kan zorgen voor hiaten die in groep 3 worden ontdekt. Natuurlijk is er een verschil in leertijd per kind, de tijd die een kind nodig heeft om zich bepaalde kennis of vaardigheden eigen te maken, maar zomaar overslaan neemt een risico met zich mee. Zeker wanneer je kind zich al een lange tijd niet in een Nederlandse omgeving bevindt. Daarnaast kan het voor sommige kinderen ook lastig zijn om in dezelfde periode in twee talen te leren lezen. Dat het dus na elkaar gebeurt kan zelfs handig zijn. En de kleuterperiode is ook gewoon een leuke tijd, waarin je kind zich spelenderwijs voorbereidt op het formeel leren lezen.
Bronnen
D. Janson (2014). Je zal maar kleuter mogen zijn! https://wij-leren.nl/groep-1-en-2-ontwikkeling.php
J. Stoep (2008). Beginnende geletterdheid: geen vanzelfsprekendheid. Levende talen tijdschrift 9 (4), p. 20 – 25.
[1] http://bookoola.com.au/store.html – I will learn posters
