Deze maand twee blogs in plaats van één! In deze blog vertel ik meer over literatuur in het Voortgezet Onderwijs. Dat heeft een speciale reden: deze week is de Boekenweek voor Jongeren! Deze week is specifiek gericht op de promotie van literatuur bij leerlingen van 15 tot 18 jaar. De bovenbouw van het VO dus! Deze leerlingen moeten voor het vak Nederlands veel boeken lezen. En de gelezen werken verwerken en analyseren voor hun examen. Eén van de doelstellingen van de Boekenweek voor Jongeren is om deze leerlingen te helpen bij hun boekkeuze. Daarover gaat deze blog! Een deel van de tips zijn overigens ook geschikt voor leerlingen van 12 tot 14 jaar.
Twee voorwaarden
Vorige keer heb ik het gehad over leesmotivatie en hoe je lezen leuk kunt houden. Toen heb ik al kort genoemd dat het kiezen van de juiste boeken daar een belangrijke rol bij kan spelen. Deze keer ga ik in op hoe je dat dan doet: het juiste boek kiezen! Het juiste boek moet voldoen aan twee voorwaarden. Ten eerste moet de inhoud je interesseren. Ten tweede moet het bij je niveau passen.
Wat is ‘leuk’?
Ten eerste moet het boek leuk zijn. Het moet bij je persoonlijke interesses passen en bij je leefwereld aansluiten. ‘Interesses’ zijn niet alleen dingen waar je nu al mee bezig bent. Alles waar je op de een of andere manier nieuwsgierig naar bent, hoort hierbij. Literatuur kan je wereld juist vergroten! Het kan heel leuk zijn om een boek te lezen over een onderwerp waar je nog niets van weet. Met een hoofdpersoon die heel anders is dan jij. Het hoofdonderwerp van het boek moet je echter wel interesseren: je wílt er iets over weten.
Lezen op niveau
Ten tweede moet het boek bij je leesniveau passen. Wat dat inhoudt, zal ik uitleggen. De belangrijkste heersende theorie over de literaire ontwikkeling van jongeren komt van Theo Witte. Hij heeft de theorie van de leesniveaus ontwikkeld. In het kort komt het erop neer dat jongeren op veel verschillende manieren lezen. Hetgeen ze lezen wordt op verschillende niveaus verwerkt. Op de website Lezen voor de Lijst schrijft Theo Witte zelf het volgende:
“Literatuur lezen is iets wat je kunt leren. Vergelijk het met leren zwemmen: je begint in het ondiepe bad en pas als je de schoolslag beheerst, ga je in het diepe. En pas als je daar het hoofd boven water weet te houden, kun je leren reddend zwemmen en dingen opduiken. Net als met zwemmen verloopt de ontwikkeling van je vermogen om literatuur te lezen in verschillende stappen. Naarmate je meer en steeds moeilijker boeken leest, neemt je niveau toe. Je wordt er steeds beter in. En dingen die je kunt, worden vaak ook leuker.”
Dit laatste is vooral belangrijk. Het is frustrerend om een boek te lezen waar je niets van begrijpt. Dit geldt niet alleen voor leerlingen, maar voor iedereen!
Elke leerling zit op een bepaald leesniveau en daarnaast heeft ieder boek een leesniveau. Het is fijn om een boek te lezen dat overeenkomt met je niveau. Wil je jezelf een beetje uitdagen, kies dan een boek van één niveau hoger. Ga echter niet verder omhoog: een boek dat teveel verschilt van je eigen niveau, zal niet aansluiten. Hetzelfde geldt ook de andere kant op: een boek dat te makkelijk is, zal je ook minder aanspreken.
Bepaal je niveau
Op de website van Lezen voor de Lijst kun je boeken vinden die bij je niveau passen. Je kunt er ook je niveau bepalen. Ga hiervoor naar de juiste leeftijdscategorie en klik op ‘Leesniveaus’. Je kunt hier over elk niveau een stukje lezen. Lees de ‘leerlingkenmerken’ en bepaal welke omschrijving het meest overeenkomt met je eigen manier van lezen. Lees je vooral voor vermaak, voor ontspanning, om nieuwe werelden te ontdekken of ben je al een echte boekanalyticus?
Het kan dat er meerdere omschrijvingen bij je passen. Kies dan de hoogste. Let wel op alle punten die genoemd staan, het grootste deel moet overeenkomen met jouw manier van lezen. Maak je geen zorgen als je op niveau 1 zit. Door meer boeken te lezen, groei je vanzelf. Daarnaast hoeven niet alle leerlingen op niveau 6 uit te komen. Als je vmbo-examen doet, is niveau 2 voldoende. Voor havo is dit niveau 3 en voor vwo niveau 4.
Kies een boek
Nadat je je niveau hebt bepaald, kun je een boek op niveau gaan zoeken. Op de website van Lezen voor de Lijst zijn de boeken geordend op niveau. Ga weer naar de juiste leeftijdscategorie en kies ‘Zoek een boek’. Je kunt in deze lijst een selectie maken op genre en ‘tag’. Zo kun je een thriller vinden, een oorlogsroman, een boek over Nederlands-Indië of over familieverhoudingen. Lukt het je niet iets te vinden? Je kunt je docent ook om hulp of tips vragen. Als je je leesniveau weet, vertel deze dan aan je docent, zo kan hij of zij je beter adviseren.
Laat je inspireren
De website van Lezen voor de Lijst is een prachtige bron om te gebruiken bij het vinden van een boek. Het is echter niet de enige manier om een boek te vinden. In vergelijking met de duizenden boeken die je voor je lijst zou kunnen lezen, is de database van de website best beperkt!
Vraag de mensen om je heen ook eens naar hun favoriete boeken. Vraag ook waarom, dan kun je beter bepalen of hun favoriet ook bij jou past. Eén van mijn persoonlijke inspiratiebronnen is de website Vlogboek . Zoals de naam al zegt: dit zijn vlogs (video-blogs) over boeken. Jörgen Apperloo bespreekt in elke video op een vlotte manier drie boeken. Vooral handig als je iets meer over een werk wilt weten of iets over nieuwe boeken wilt horen.
Tot slot: drie persoonlijke favorieten
Tot slot wil ik nog drie persoonlijke favorieten noemen. Dit zijn boeken die ik zelf met veel plezier heb gelezen en die ik ook heel geschikt vind voor jongeren.
Magnus – Arjen Lubach (niveau 3)
Misschien ken je Arjen Lubach wel van Zondag met Lubach? De roman gaat over anti-held Merlijn die zojuist is verlaten door de liefde van zijn leven en in een opwelling naar Zweden reist om de dief van zijn creditcard persoonlijk op te sporen.
Joe Speedboot – Tommy Wierenga (niveau 4)
Joe Speedboot is een heerlijk ontwikkelingsroman over de vriendschap tussen een aantal jongens (en één meisje) in het kleine dorpje Lomark. Hoewel het dorpje wat afgesloten is, brengen de jongens genoeg leven in de brouwerij met hun avonturen.
De vriendschap – Connie Palmen (niveau 5)
De vriendschap was mijn favoriete boek toen ik in 5 vwo zat. Een prachtig verhaal over de vriendschap tussen twee meisjes, met veel filosofische bespiegelingen en diepere lagen. Dit boek staat niet op de website van Lezen voor de Lijst maar is wel erg geschikt om voor je examenlijst te lezen!
Je weet nu een stuk meer over het kiezen van het juiste boek. Denk aan de twee factoren: niet alleen het onderwerp is belangrijk maar ook het niveau! Je niveau kan veranderen, dus bepaal het af en toe opnieuw. De volgende keer dat je niet weet wat je moet lezen, kun je deze blog er weer bij pakken. Veel leesplezier!
