Onderwijs in Oostenrijk (en Hongarije)

Hoe ziet het onderwijs er in Oostenrijk en Hongarije uit?

Arina van Schaik deelt haar ervaringen met je! Wij werken in de grensstreek Hongarije-Oostenrijk. We hebben ervoor gekozen onze kinderen (nu 11, 9 en 8 jaar oud) in Oostenrijk naar school te laten gaan. Qua opbouw is het systeem in Oostenrijk en Hongarije vergelijkbaar. Ik schrijf vooral over de Oostenrijkse situatie, maar zal bij iedere kop aangeven wat het verschil is met Hongarije.

Kleuterschool in Oostenrijk

De kleuterschool is van 3 (in Oostenrijk inmiddels 2,5 jaar) tot 6 jaar en lijkt erg op de kleuterschool zoals we die vroeger in Nederland ook kenden. Vooral spelen, zingen, gedichtjes, creatief zijn, geen letters of cijfers of andere voorbereiding op de school. Tradities zijn belangrijk, feestdagen, de kerk, de seizoenen/natuur, de omgeving (eigen dorp/streek). De kinderen moeten in Hongarije zindelijk zijn als ze naar de kleuterschool zijn. Verder is daar het middagslaapje verplicht na het warme middagmaal. Dat waren 3 factoren die mijn voorkeur naar Oostenrijk lieten uitgaan. Daar was door vervroegde startleeftijd van 2,5 jaar de zindelijkheidseis komen te vervallen. Het middagslaapje was niet verplicht en de wel verplichte warme maaltijd was iets beter van kwaliteit dan in Hongarije.

Lagere school onderbouw Oostenrijk

Het eerste deel van de lagere school bestaat uit een onderbouw van 4 jaar (dus van 6 tot 10 jaar). In Oostenrijk heet dat de Volksschule. Hier leren de kinderen rekenen, lezen en schrijven en verder turnen, godsdienst, muziek, handvaardigheid, algemene kennis (beetje aardrijkskunde, natuur, etc,) tekenen, Engels. Onze kinderen hebben ook Hongaars. Dat wordt in de grensstreek aangeboden omdat er oude Hongaarse minderheden wonen uit de tijd dat Burgenland nog bij Hongarije hoorde (er zijn inmiddels ook heel veel ‘nieuwe’ Hongaren die in Oostenrijk zijn komen werken).

De klassen zijn op het platteland soms klein, vaak gecombineerd, maar niet meer dan 25 kinderen. De school begint om half 8 of 8 uur en de lessen volgen elkaar op tot 12 of 13 uur. De meeste kinderen komen met de schoolbus. De kinderen krijgen vanaf de eerste klas huiswerk mee wat ze zelf in de middag moeten maken. Er wordt van de ouders verwacht dat ze de kinderen daarin steunen. En het wordt vreemd gevonden als een kind het huiswerk met fouten mee naar school terug neemt. De ouder moet het dus nakijken en met het kind verbeteren. Er wordt tegenwoordig middagopvang op de scholen aangeboden. Daar maken de kinderen dan hun huiswerk (niet het lezen oefenen en de toetsen, dat moet je nog thuis doen) en ze spelen met de anderen. Want voor dat spelen is in de ochtend weinig tijd. Onze kinderen hebben het heel goed naar hun zin daar. Maar er moet wel extra voor worden betaald, net als in Nederland de buitenschoolse opvang.

De leerlingen hebben 2 of zelfs 4 jaar dezelfde leraar (geen deeltijd, gewoon elke dag dezelfde) Voor de speciale vakken (handvaardigheid, muziek, Hongaars) worden vakleerkrachten ingezet. De klassenleraar leert de klas en de kinderen goed kennen en is vaak erg betrokken/lief voor de kinderen. Het contact met de ouders is tamelijk oppervlakkig. De leraar bepaalt wat er gebeurt en de ouders luisteren, geven weinig weerwoord. Er wordt beperkt inzet gevraagd, af en toe iets lekkers bakken als er iets te doen is. Of een keer drank inschenken op het jaarlijkse eindfeest.  Het leerplan aanpassen op individueel niveau is niet aan de orde. Kinderen die moeite hebben met bepaalde leerstof of een taalachterstand hebben, kunnen wel extra steun krijgen. Maar voor kinderen die sneller zijn dan de rest is er geen extra stof of uitdaging.

In Hongarije werkt het op hoofdlijnen precies zo, alleen is het uitgebreide leerplan centraal voorgeschreven. De leraar heeft weinig ruimte daarvan af te wijken. Er is meer huiswerk, er wordt meer stof behandeld en er wordt meer getest. Voortdurend moeten de leerlingen voorbereid zijn op onverwachte kortere of langere mondelinge en schriftelijke testen. Er is veel aandacht voor de prestaties op school, de beste leerlingen worden openbaar beloond, geprezen. Het is belangrijk dat wat de leraar opgeeft precies te herhalen, uit te voeren. Op deze jonge leeftijd is er al veel verplichte literatuur en ook gedichten (uit het hoofd!) over de gebeurtenissen in de Hongaarse geschiedenis. Dat zorgt bij veel kinderen (en ook ouders) voor tegenzin in lezen. De overgang tussen de kleuterschool en de school is groot, veel ouders laten hun kind een jaar langer op de kleuterschool zodat ze sterk genoeg zijn deze overgang aan te kunnen of omdat ze dan een leraar verwachten die ze beter vinden. Het kind zit tenslotte vaak 4 jaar bij deze leraar in de klas. De klassen zijn meestal tussen 20 en 30 kinderen. Voor sommige populaire lagere scholen (waar hoge cijfers worden gehaald) is een toelatingsexamen verplicht.

Lagere school bovenbouw of gymnasium onderbouw Oostenrijk

Op 10 jarige leeftijd gaan de kinderen meestal naar de bovenbouw van de lagere school. In Oostenrijk sinds 2 jaar de Neue Mittelschule (NMS) genaamd, in Hongarije nog steeds lagere school genoemd. Als er een onderbouw gymnasium in de buurt is (alleen in grotere plaatsen), dan kan het kind als het goed genoeg kan leren daarheen. In alle gevallen wordt het onderwijs gegeven door diverse vakdocenten, net als in Nederland op de middelbare school vanaf 12 jaar. Er wordt van de 10 jarige kinderen een behoorlijke zelfstandigheid verwacht bij het plannen en leren van huiswerk en testen (en de ouders worden geacht daarbij te assisteren). Op het gymnasium is de verhouding met de leerlingen / de sfeer op school wat afstandelijker, nog meer gericht op zelfwerkzaamheid van de kinderen dan op de NMS. Dit is vooral geschikt voor kinderen die goed en graag leren en voldoende organisatievermogen en discipline hebben. De schooldagen zijn van half 8, 8 uur tot 13 of 14 uur. In de middag moet het huiswerk worden gemaakt. Op veel scholen wordt een begeleid huiswerk maken (dus niet het leerwerk) aangeboden. Of er naast het huiswerk maken nog een activiteit wordt aangeboden, hangt van de school af. De NMS scholen bieden vaak meer aan dan de gymnasia. Net als in de eerste vier jaar van de lagere school moet voor deze begeleiding extra worden betaald.

De belangrijkste vakken zijn Duits (in Hongarije Hongaars), Wiskunde, Engels. Daarnaast nog een taal (onze zoon gaat naar het tweetalig gymnasium Hongaars Duits, in dat geval dus Hongaars. Op andere gymnasia zou het latijn of Frans kunnen zijn). Op het gebied van talen en wiskunde leren de kinderen meer dan in Nederland op die leeftijd gebruikelijk. Er is ook veel aandacht voor tekenen, muziek, godsdienst. Er worden extra vakken aangeboden zoals handbal, basketbal, volksdans. Een aanvang wordt gemaakt met biologie, natuurkunde en scheikunde. Aardrijkskunde, geschiedenis, biologie worden in Nederland uitgebreider behandeld. In Nederland is er ook meer aandacht voor projecten, presentaties/spreekbeurten, samenwerking. Dat is hier nauwelijks aan de orde. Het contact met de leraren is oppervlakkig. De leraren kennen de kinderen minder goed, omdat ze hun maar enkele uren per week lesgeven.

In Hongarije is de opzet wederom in principe gelijk. Met dezelfde verschillen als ook bij de onderbouw beschreven: dwingend en uitgebreid centraal leerplan, meer stof, meer huiswerk, meer testen, meer nadruk op prestaties, repeteren, uit het hoofd leren.

Middelbare school Oostenrijk

Na afsluiting van de bovenbouw lagere school of onderbouw gymnasium zijn er op 14 jarige leeftijd meerdere opties. Deze scholen kunnen ver van de woonplaats af zijn en dan wonen de leerlingen door de week in een internaat in de stad waar de school is.

• Een vakschool van 3 jaar, in Oostenrijk kun je na vanaf je 16^e ook een Lehre doen in heel veel richtingen. Dat is leren en werken tegelijk, je kunt ook na de vakschool nog een Lehre doen. De Lehre kan tot op een hoog niveau gevolgd worden in de vakrichting, maar voorbereiden op het algemeen examen dat toegang biedt aan HBO of universiteit.
• Een combinatie van theorie (het algemeen examen op VWO niveau in de kernvakken) en praktijk (op Mbo niveau). Dit kan in vele richtingen bijv.: techniek, economie, landbouw, toerisme, etc. Dit duurt 5 jaar.
• Bovenbouw gymnasium, 4 jaar, eindigend in hetzelfde algemeen examen in de kernvakken als hiervoor genoemd, maar ook examen in andere vakken. De algemene richting is vaak met veel talen, er bestaat ook een beta variant met meer aandacht voor natuurwetenschappelijke vakken.

In Hongarije is de opzet gelijk. De scholen beschikken over minder financiële middelen, wat zich vertaalt in de kwaliteit van de gebouwen, de motivatie en bijscholing van de leraren, voor de vakscholen: de uitrusting van praktijklokalen en andere middelen op scholen. In Hongarije willen de ouders over het algemeen heel graag dat hun kinderen naar een gymnasium gaan en daarvoor moet je dus ook toelatingsexamen doen, het aantal plaatsen is beperkt. Het is een stressige toestand, met voorbereidingscursussen enz. In Hongarije is het examen waarmee de 2^e en 3^e optie eindigt net als in Nederland al heel lang centraal. In Oostenrijk is dat pas sinds kort ingevoerd, onder veel weerstand. Het is nog niet mogelijk om scholen op basis van eindexamenresultaten te vergelijken.

Combinatie Wereldschool

Mijn man en ik zijn beide Nederlands, de familie is daar. Ik geef de kinderen Nederlands omdat ik ze voldoende over hun roots wil leren. De bedoeling is tot en met groep 8, mijn oudste zoon heeft die bijna af. Ik ben begonnen in de 2^e klas van de Volksschule, dus toen het kind in het Duits al konden lezen en schrijven. Met het 2^e half jaar van groep 3. Groep 3 en groep 4 heb ik in 3 of 4 keer per week gegeven. Vanaf groep 5 in 2 keer in het weekend, omdat de kinderen door de week al in beslag genomen worden door school, sport etc. Met 3 kinderen vrij dicht op elkaar kost het mij nu behoorlijk veel tijd en discipline. Ik hoop dat ze voldoende Nederlandse basis hebben met groep 8, ze lezen graag en veel, dat is ook goed voor hun taal.

Wereldschoolvlogster

Daarnaast hebben wij de Wereldschoolvlogster Suus. Zij zal je meenemen in haar leven in Italië en onderwerpen als heimwee, contact met familie, onderwijs in Italië en ga zo maar door zullen uitgebreid aan bod komen! Abonneer je op het Youtube-kanaal om geen van haar vlogs te missen!

Volg ons ook op Facebook , Twitter en LinkedIn en blijf op de hoogte!